TELAAH PRANATA MASYARAKAT

TRADISI EBEG DESA BANJAR PARAKAN

Ebeg menika salah satunggal beksan rakyat ingkang wonten ing Banyumas. Tradisi tanggap beksan ebeg menika rutin dipun wontenaken menawi hajatan sunat utawi hajat-hajat ageng Banyumasan. Menawi dipun tingali Ebeg desa Banjar Parakan menika boten benten kaliyan Jathilan, Kuda Kepang lan Reog, amargi sami-sami wonten unsur magis ing beksan menika lan gerakan beksan menika uga sami-sami atraktif. Ebeg menika kalebu beksan ingkang sakral amargi dek jaman kepungkur beksan menika asring kangge iringan upacara keagamaan. Beksan ebeg menika nyariosaken babagan gladhen perang para ksatriya Banyumas, beksan ebeg dipun paragakake 8 panari jaler, 2 penthu tembel, 1 panari cepet lan 1 panari barongan ingkang dipun iringi kaliyan gamelan, serta sintren yaitu penari jaler ingkang dandan dados panari estri wonten ing salah satunggal kurungan utawi kain cemeng. Saliyanipun gamelan wonten ing trdisi beksan ebeg desa Banjar Parakan menika kedhah wonten Bendhe, bendhe menika alat musik ingkang kagungan fungsi kaya dene gong nanging ukuranipun radi alit katimbang gong, saliyanipun bendhe uga kedah wonten calung.

Aksesoris ingkang dipun ginakake dening penri beksan ebeg Banjar Parakan yaiku slendang, benting, jarit, celana pendek, kaos, jangkang, sumping, sabuk, dan kacamata cemeng. Beksan menika kaperang dados sekawan sesi, yaiku beksan buta lawas kaping kalih, beksan senterewe lan beksan begong estri. Beksan menika boten wonten koreografinipun nanging gerakanipun penarih kedah kompak ngetutake gending Banyumasan.

Menawi badhe ngawontenaken pertunjukan, ndalu sakderengipun partunjukan, pangarsa lan penimbul utawi pawang nglakokake semedi wonten dalemipun piyambak-piyambak. Ndalu menika saliyanipun ngundang roh utawi indang, pengarsa uga nyuwun ijin supaya sedaya adicara sesuk dipun ganjarake .

Kangge njaga supaya indang menika betah, tiap malem selasa kliwon lan jumat kliwon, pangarsa lan panimbul nyiapake komaran rutin kangge indang-indang ingkang dipun jaga wonten ing panembahan.

Wonten ing dinten partunjuksn menika, sakderengipun adicara kawiwitan pangarsa nyiapake sedaya komaran utawi ubarampe kanthi komplit, variasinipun kirang langkung 20 variasi yaiku pisang ambon, menyan, pantun, janur jene, gendis kelapa, budin, ron tawa, dedek, ron papaya, kopi gula, pupus pisang ambon, gula batu (ampo), degan kelapa ijo, lumbu cemeng, bedak, kaca, minyak wangi duyung, lan alang-alang (atep). Sedaya ubarampe menika dipun sembahake kangge indang, amarga komaran menika dados bagean penting saking ritual utama panyebuhan panari ingkang sampun kasurupan indang. Menawi komaran menika boten komplit, indang saged murka lan ngamok boten purun dipun tambani. Menawi sedaya ubarampe sampun komplit, panagarsa banjur daeml pager gaib ingkang wujudipun segi sekawan. Wonten ing sedaya pojokan segi sekaan menika dipun kubur kelapa-kelapa ingkang saderengipun sampun dipun dongani rumiyin. Ancasipun pager gaib menika kangge jaga supaya menawi pertunjukan boten wonten ingkang saged njaili lan uga kangge njaga indang supaya ingkang wuru menika namung paraga ebeg desa Banjar Parakan.

Menawi sedaya sampun siap, adicara beksan ebeg menika kawiwitan, iringan pambuka beksan ebeg menika gending eling-eling, kricik-kricik, gending tlutur, lsp. Sedaya paroga sami beksan kanthi kompak. Sasampunipun beksan-beksan pambuka lajeng dipun terusake kaliyan janturan, janturan menika beksan-beksan sakderengipun paraga padha mendem utawi kesurupan. Menawi paraga beksan ebeg desa Banjar Parakan sampun mendhem sedaya, biasanipun paraga menika banjur dhahar pecahan, maras kelapa kaliyan waja, dhahar pantun ingkang teksih wonten batangipun, dedhek (kanthul), bamba, lsp. Saliyanipun pertunjukan menika uga wonten partunjukan saking atraksi barongan, penthul tembem, sintren lan cepet.

Menawi sampun sonten paraga ingkang mendem banjur dipun tambani dening penimbun(pawang) salami penimbun nambani sedaya paraga, cepet banjur nglakokake tole-tole. Tole-tole menika yaiku cepet muteri pager gaib kalian nyuwun sumbangan dening para panonton. Sasampunipun sedaya paraga dipun tambani adicara dipun tutup kalian gending-gending banyumasan ingkang banter.

ANALISIS

Saking deskripsi menika asal mula beksan ebeg menika kawiwitan saking tradisi  tiyang Banyumas kangge ngiringi upacara kaagamaan. Saking tradisi menika lajeng dipun dadosake salah setunggal beksan kangge hiburan wonten ing adicara hajatan utawi adicara-adicara resmi wonten ing Banyumas. Ancasipun tradisi beksan Ebeg menika yaiku kangge njaga supaya adicara hajat menika saget gancar boten wonten alangan satunggal punapa.

Tradisi beksan Ebeg menika dipun remeni kaliyan rakyat Banyumas amargi wonten ing adicara menika kathah sesi-sesi ingkang sae, boten namun monotan nanging adicara-adicara ingkang wonten ing tradisi beksan ebeg menika werni-werni, kaya dene beksan-beksan ingkang atraktif, seni tutur utawi lawak, sulap, magic lsp.

Tradisi beksan ebeg menika kathah sanget hubunganipun kaliyan pranata agama inggih menika agami islam kejawen kaliayan agami Islam Modern. Menawi dipun priksani seklebatan tradisi beksan ebeg menika kathah ingkang ngendika musrik amargi wonten adicara menika wonten sesi ingkang dipun namani mendem, in trance (kesurupan) utawi wuru, ngundang roh-roh leluhuripun lan uga wonten ubarampe-ubarampe kangge roh-roh kasebet kaya dene kembang lan kemenyan, nanging menawi kita saged ngemati kanthi tenanan tradisi menika boten musrik amargi tradisi menika ancasipun naming kangge hiburan lan uga ngertarikake tradisi ingkang wonten Banyumas menika. Tradisi menika boten musrik amargi sanadyan adicara menika kawontenaken ngantos 4 jam utawi 5 jam sedaya sami liren lan sholat menawi wonten adzan.

Tradisi beksan ebeg menika uga kathah hubunganipun kaliyan pranata ekonomi amargi samenika Tradisi beksan Ebeg menika sampun alih fungsi boten namung ritual kangge nyuwun kaselamatan nanging sampun dipun dadosake seni pertunjukan, acasipun inggih menika kangge ngentelaken lan ngestantunaken budaya khas Banyumas kasebut. Amargi alih fungsi menika tradisi beksan ebeg samenika dados kathah inggang ndamel grup-grup beksan ebeg ing sedaya daerah Banyumas. Njamuripun tradisi beksan ebeg menika ugi wonten dampak positif lan negative, dampak positifipun yaiku budaya khas banyumas menika saget dipun priksani dening sedaya kalangan amargi sedaya masyarakat khas banyumas saget nanggap beksan ebeg menika . Saking menika kehidupan ekonomi paraga beksan ebeg Banjar Parakan uga saged lewih sejahtera amarga kathah ingkang nanggap beksan kasebut

SIMPULAN

Tradisi beksan ebeg menika boten musrik amargi tradisi menika kangge njaga supaya kabudayaan banyumas ingkang dipun remeni dening masyarakat-masyarakat saderengipun menika saged dipun remeni uga dening masyarakat-masyarakat salajengipun sahingga tradisi kasebut saget lestantun. Tradisi menika uga kedhah tetep dipun jagi amarga tradisi menika uga dipun ginakake kangge mata pencaharian para paraga beksan ebeg lan pengrawit ingkang ngiringi beksan menika supaya gesangipun lewih sejahtera. Menawi ebeg boten wonten malih sedaya paraga kasebut jelas dados pengangguran lan anak-cucu kita benjang boten saget mriksani trade Banyumas ingkang kathah seni kaya dene Beksan Ebeg Banjar Parakan.